Sosyal Bilimler Enstitüsü

Bilgi ve Belge Yönetimi (DR) Programı

Tanıtım

Ankara Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü,1954-1955 öğretim yılında “Kütüphanecilik Enstitüsü” adı altında kurulmuştur.Kütüphanecilik Eğitiminin resmi olarak üniversite düzeyinde verilmeyebaşlamasıyla Kütüphaneciliğin Türkiye’de bir meslek olarak kabul edilmesisağlanmış, mesleki çalışmalar bilimsel niteliğe kavuşmuştur. 1964 yılında“Kütüphanecilik Bölümü” adını alan bölüm, daha sonraki yıllarda kurulan diğerKütüphanecilik Bölümlerine köklü bir örnek olmuştur. Bölümün amacı başlangıçta kütüphaneci yetiştirmekiken, sonraki tarihlerde bu amacının kapsamını genişletmiştir. 1970’denbaşlayarak bilgi bilim ile ilgili dersler programlarda yer almaya başlamıştır.1989-1990 öğretim yılında Dokümantasyon-Enformasyon ile Arşivcilik AnabilimDalları oluşturulmuş, böylelikle Kütüphanecilik de dâhil olmak üzere üçAnabilim Dalı, bölümün bünyesinde yer almıştır. Her türlü bilgi kullanıcısının,hangi ortam üzerinde olursa olsun, bir bilgi merkezine bağımlı kalmaksızın,gereksinme duyduğu doğru ve anlamlı bilgiye hızla erişmesini içeren bir kavramolan bilgi bilim, özellikle Dokümantasyon-Enformasyon Anabilim Dalıprogramlarında yoğun olarak işlenmiştir. Günümüzde bilgi ve iletişimteknolojilerinde meydana gelen gelişmeler, bilginin işlenebilme, erişilebilmeve iletilebilme kapasitesini artırmış ve hızlandırmıştır. Ağlar sayesindebirbirine bağlanabilen bilgisayarlar aracılığı ile dünya küçülmüş, küreselleşmeolgusu yaygınlık kazanmıştır. Teknolojinin ve Internet’in sunduğu olanaklar,ağa aktarılan bilgi miktarı ile bilginin erişim ve dolaşım hızını büyük ölçüdeartırmıştır. Bu durum, ekonomik ve toplumsal yapıyı derinden etkileyen hızlıdeğişim ve dönüşümlere yol açmaktadır. İçinde bulunduğumuz çağı simgeleyen‘bilgi’, doğal olarak bu çağa özgü toplumun, niteliğini, iş görme yöntemleri veiş süreçlerini de değiştirmektedir. Bilgi toplumunu oluşturacak bireylerinsorun çözme ve karar verme aşamalarında bilgiye gereksinim duyan, gereksinimduyduğu bilgiye erişebilen, onu yorumlayabilen, kullanabilen ve edindiğibilgiyi temel alarak yeni bilgiler üretebilen ‘bilgi okuryazarları’ olmalarıöngörülmektedir. Teknolojinin değiştirdiği bir toplumda, bireylerin bilgiokuryazarı olma zorunluluğu, kütüphaneleri ve diğer bilgi merkezlerini, bilgiokuryazarlığını öğreten bir eğitim merkezi haline dönüştürmüştür.Kütüphaneciler, günümüzde, geleneksel kütüphanecilik işlemlerinin yanı sırabilgi paylaşımı ve yayımını artırmak için bilgi teknolojilerinin kullanımıyollarını da öğreten kişiler olmuşlardır. Bütün bu gelişmeler, genelde bilgi çağını yakalamayolunda ilerleyen Türkiye’yi, kuruluşundan bu yana üniversite düzeyindekütüphaneci yetiştiren Bölümümüzü etkilemiştir. Eğitilen insan gücünün çağıngerektirdiği nitelikler doğrultusunda yetiştirilmesi yönünde değişiklilikleryapılmıştır. Özellikle 1990’lı yıllardan başlanarak kütüphanecilik kavram veanlayışındaki gelişmeler, ders programlarına da yansıtılmıştır. Günün bilgiye yönelik gelişmelerini yakındanizlemeyi ilke edinen bölümün, işlevini yansıtmakta yetersiz kalan ismi,gelişmeler doğrultusunda, bilgi ile ilgili tüm güncel unsurları, yeniteknikleri, teknolojileri, kullanıcıları ve kurumları içerecek şekildedeğiştirilmiştir. Yüksek Öğretim Kurulu’nun kararı ile yeni adı “Bilgi ve BelgeYönetimi Bölümü” olan Bölüm, 2002-2003 öğretim yılından itibaren bölümdüzeyinde ve eşit ağırlıklı puan türüne göre öğrenci alınmaya başlanmıştır. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü’nün amacı, bilgive/veya bilgi kaynaklarının derlenmesi, düzenlenmesi, erişimi ve yayımısürecini içeren “bilgi yönetimi” işlevini gerçekleştirecek insan gücünüyetiştirmektir. Bu insan gücünün kütüphaneler, arşivler, dokümantasyon veenformasyon merkezlerinin tümünü içine alan bilgi merkezlerini yönetebilecek,bilgi ve iletişim teknolojilerini yoğun olarak kullanabilecek, bilgi erişimyöntem ve tekniklerini her düzeyden bireye öğretebilecek, ayrıca bilgi bilimindüzenleme ve erişimle ilgili alanlarını iş ve yönetim yaklaşımıyladeğerlendirebilecek bilgi ve belge yöneticileri olarak yetiştirilmesihedeflenmiştir. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kazandığı ivme veçağdaş bilgi hizmetlerinin gerektirdiği yenilikler doğrultusunda ders programısürekli olarak gözden geçirilmektedir. Program, öğrencileri araştırmayayönelten, mesleğin temel sorunlarını ele alan, güncel konuları içeren dersleri,seminerleri, laboratuvar ve kütüphane çalışmalarını kapsamaktadır. Bilgi kaynaklarıve hizmetleri, bilginin organizasyonu, bilgi erişim, bilgi okuryazarlığı,kullanıcı araştırmaları, bilgi yönetimi, belge yönetimi, arşivcilik, elyazmaları/nadir eserler ve bilgi teknolojileri Bölümün temel araştırma alanlarıarasında yer almaktadır. Bölümde 9öğretim üyesi, 4 araştırma görevlisi ve 1 uzman bulunmaktadır.

Programın Amacı

Öğrencilere, kuram ve uygulamada en üst düzeyde mesleki yeterlilik kazanacakları akademik ve entelektüel bir çevre sunmak,Bilgi ve belge yönetimi alanında ulusal ve uluslararası gelişmeleri, araştırmaları ve çalışmaları takip etmek,Türkiye’de kütüphane, arşiv ve müzelerin hizmetlerinin kalitesini artırmaya yardım etmek,Bilgi ve belge yönetimi alanındaki sorunlara çözümler üretmek,Bilgi profesyonellerinin mesleki gelişimlerine katkıda bulunmak,Türkiye’nin sosyal ve kültürel gelişimini desteklemektir.

Ders Listesi

Ders Kazanımları

Bilgi ve belge yönetimi alanında gerekli bilgi,beceri ve yetkinlikleri kazanır.
•Bilgi kaynakları ve hizmetlerini belirler ve değerlendirir.
• Yurtiçi ve yurtdışında bilgi ve/veya enformasyon sektöründe kullanılan terimler, kavramsal içerikleri ve bağlantıları ile hem basılı hem de elektronik ortamda bulunan ilgili terminoloji kaynaklarını (sözlükler, ansiklopediler, thesauruslar) değerlendirir ve yenilerini üretir.
• Bilgi merkezleri bağlamında sosyal, kurumsal modellerin analizi, bu modellerin iş yönetimi ile ilgilerinin açıklanması, sosyal statüler, davranış modelleri, sosyal kurumlar ve kişisel analizler konularında yetkinlik kazanır.
• Bilgi erişim süreci ve bilgi erişim sistemlerinin içeriği, sorgulama süreci ve aşamaları, bilgi erişim sürecinin değerlendirilmesi, kesin isabet ve erişim isabeti, bilgi erişim modelleri; olasılık modeli, Boolean mantığı, vektör uzayı modeli, istatistiksel ağırlıklandırma ve bilgi erişim sistemi türü olarak Internet’te bilgi erişim sürecinin niteliğini, ulusal ve evrensel örnekler ile değerlendirme konularında uygulama becerisi kazanır.
• Bilgi erişimde açıklayıcı modeller ve teknikler, enformasyon sistemleri ve olasılık kuramına odaklanan matematiksel iletişim teorilerini uygulayabilir.
• Bulut bilişim modelleri ve teknik özellikleri konusunda temel bilgileri edinir ve bu konudaki gelişmeleri, girişimleri derleyerek mevcut örneklerin bilgi hizmetleri açısından yararlılık ve sınırlılıklarını saptayabilir.
• Sınıflama yöntemlerini uygulayarak çağdaş sınıflama sistemlerini kullanır; bilgi merkezlerinde kullanılan farklı sınıflama sistemlerinin özelliklerini, aynı sınıflama sistemini kullanan farklı bilgi merkezlerinde uyumu araştırır, sistem önerisi belirler.
• Bilgi merkezlerinin katalog kayıtları arasındaki tutarlık analizlerini yapabilir.
• Bilgi uzmanının bir kütüphane binasının yapımında dikkat edilecek noktalar, hazırlaması gereken diyagramlar ve binanın mobilya teşrifinde kullanılacak malzemenin binaya etkisi; mekân saptamasında ve iletişimindeki temel noktalar hakkında uygulama becerisine sahip olur.
• Meslek etiği ve mesleki sorumluluk bağlamında etik kuralları irdeler.
• Arşiv teorilerini uygulama alanında yeni yaklaşımlar için kullanma becerisi kazanır.
• Engellilerin toplumla bütünleşmesinde iletişim ve bilgiye erişim, erişilebilirlik konusunda yapılan çalışmaları değerlendirir ve öneriler geliştirebilir.
• Elektronik ve Basılı yayınları değerlendirebilir.
• Bilgi merkezlerinin elektronik yayınları değerlendirme politikalarını karşılaştırma, elektronik kaynakları fiziksel özellikleri ve içerikleri açısından değerlendirme becerisi kazanır.
• Elektronik belgeler, elektronik bilgilere erişim ve bilgi edinme özgürlüğü, elektronik bilgi kaynakları ve Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, IFLA kütüphanelerin elektronik bilgi kaynaklarını kullanımı bildirisi, telif hakları ve elektronik bilgiler, ulusal ve uluslararası telif hakkı yasaları ve politikalar, telif haklarının yönetimi konularında uygulama becerisi kazanır.
• Kurumlarda bilgi yönetim sistemini tanımlama, geliştirme, bütünleştirme, uygulama adımlarını belirleme ve gerçekleştirme becerisi kazanır
• Kurumsal arşiv yönetim sistemi uygulamalarını arşiv yönetim yaklaşımlarının öngördüğü yöntem ve tekniklere uygun olarak tanımlama ve yürütme yetkinliği kazanır.
• Kamu kurum ve kuruluşlarda bilgi ve belge kayıtlarına yönelik metadata standartlarını ilgili kuram ve yöntemlerine yönelik olarak uygulayabilir.
• Elektronik belge yönetimi uygulamalarında kurumsal başarı için izlenmesi gereken süreçler ile geçiş süreci modellemesinin adımlarını planlayabilir.
• Özgün bir Thesaurus algoritması oluşturabilir.
• Özel arşivlerle ilgili işlemlerde yetkinlik kazanır.
• Bilgi merkezlerinin özellikle kütüphanelerin, devlet teşkilatı içinde eğitim, bilim, kültür politikaları çerçevesinde nasıl bir örgütsel yapılanma izlendiğini ve kurumlararası işbirliği ve koordinasyon ile hizmet alan kesim arasındaki ilişkileri düzenleyen yasaların nitelikli bilgi hizmetlerinin sağlanmasına olan etkilerini ortaya koyabilir.
• Kuramsal bilginin oluşumu ve toplumsal bilgiye dönüşümünde epistemoloji- bilgi
• Sektörel düzeyde yurtiçi ve yurtdışında erişilebilir bilgi kaynakları ve hizmetlerini belirleyebilir, değerlendirebilir.
• Kartografik, filatelik ve nümizmatik materyalin hizmete sunulması ve kullanım alanlarına ilişkin yetkinlik kazanır.
Ulusal ve uluslararası projelerde bireysel ve ekiple çalışma becerilerini kullanma
Çalışmalarında bilimsel araştırma becerilerini kullanma
Etik kurallara uyma
İletişim becerilerini etkili kullanma
Alanla ilgili uluslararası alanyazını izleyecek düzeyde bir yabancı dili etkili kullanma
Üst düzey düşünme becerilerini (eleştirel düşünme, problem çözme, yaratıcı düşünme, karar verme, yansıtma) kullanma
Alanı ile ilgili ulusal ve uluslararası düzeyde alanyazını inceleyerek değerlendirir.
İncelediği alanyazına dayalı olarak araştırma önerileri geliştirir.
Geliştirdiği önerilerden bir konu belirler ve bu konu hakkında rapor hazırlar.
Hazırladığı araştırma raporunu tartışır ve sunar.
Alanyazın araştırması yapar.
Alanındaki çalışmalarda yararlanılan ekipmanları kullanabilir.
Doktora yeterlik sınavı hazırlık çalışması süresince elde edilen kaynaklardan sonuçlar çıkarabilir.
Alanı ile ilgili edinilen bilgileri yazılı ve sözlü olarak yorumlayabilir.

Kazanılan Derece

Bu programı başarıyla tamamlayan öğrenciler Doktora Derecesi kazanırlar.

Kariyer Seçenekleri

Programdan mezun olanlar, özel ve devletkurumlarında (üniversite, araştırma, halk, okul ve özel kütüphaneler, arşivlerve dokümantasyon merkezleri, veri tabanı tasarım, indeksleme ve öz çıkarmahizmetleri, arama motorları, yazılım firmaları, haber ajansları, yayıncılar vearaştırma & geliştirme merkezleri vb.) iş bulabilmektedirler. Mezunlar, kütüphaneci, bilgi profesyoneli, arşivci,akademisyen, sistem analisti, web tasarımcısı vb. gibi unvanlaralabilmektedirler. Ayrıca alanla ilgili bazı kurumlarda yönetici olarak daçalışabilmektedirler.

Akademik Gelecek

Bu programdan mezun olan öğrenciler, doktora sonrası programlarında öğrenim görmek üzere başvuruda bulunabilirler.

Mezuniyet Şartları

Doktora programı, tezli yüksek lisans derecesi ile başvuranlar için 21 ulusal krediden ve 240 AKTS kredisinden az olmamak üzere en az yedi ders, seminer çalışması, diğer öğrenim etkinlikleri, yeterlik sınavı, alanıyla ilgili tek ya da çok isimli ulusal ya da uluslararası hakemli bir dergide yayımlanan bir makale, tez önerisi ve tez çalışmasından oluşur. 240 AKTS kredisinin 120 AKTS kredisi dersler ve seminerden, 120 AKTS kredisi de uzmanlık alan derslerinden oluşan tez çalışmasından oluşur.Dört yıllık lisans derecesi ile kabul edilmiş öğrenciler için 42 ulusal krediden ve 300 AKTS kredisinden az olmamak üzere on dört ders, iki seminer çalışması, diğer öğrenim etkinlikleri, yeterlik sınavı, alanıyla ilgili tek ya da çok isimli ulusal ya da uluslararası hakemli bir dergide yayımlanan bir makale, tez önerisi ve tez çalışmasından oluşur. 300 AKTS kredisinin 180 AKTS kredisi dersler ve seminerden, 120 AKTS kredisi de uzmanlık alan derslerinden oluşan tez çalışmasından oluşur.

Kazanılan Derece Şartları

Doktora programı, tezli yüksek lisans derecesi ile başvuranlar için 21 ulusal krediden ve 240 AKTS kredisinden az olmamak üzere en az yedi ders, seminer çalışması, diğer öğrenim etkinlikleri, yeterlik sınavı, alanıyla ilgili tek ya da çok isimli ulusal ya da uluslararası hakemli bir dergide yayımlanan bir makale, tez önerisi ve tez çalışmasından oluşur. 240 AKTS kredisinin 120 AKTS kredisi dersler ve seminerden, 120 AKTS kredisi de uzmanlık alan derslerinden oluşan tez çalışmasından oluşur.Dört yıllık lisans derecesi ile kabul edilmiş öğrenciler için 42 ulusal krediden ve 300 AKTS kredisinden az olmamak üzere on dört ders, iki seminer çalışması, diğer öğrenim etkinlikleri, yeterlik sınavı, alanıyla ilgili tek ya da çok isimli ulusal ya da uluslararası hakemli bir dergide yayımlanan bir makale, tez önerisi ve tez çalışmasından oluşur. 300 AKTS kredisinin 180 AKTS kredisi dersler ve seminerden, 120 AKTS kredisi de uzmanlık alan derslerinden oluşan tez çalışmasından oluşur.Öğrencilerin bir dersten başarılı sayılması için 4.00 tam puan üzerinden 3.00 alması gerekir.

Sınavlar, Değerlendirme ve Notlandırma

Harf notlarının katsayıları ve 100 puan üzerinden karşılıkları aşağıda gösterilmiştir.Puanlar                  Notlar                    Katsayılar90-100                  A                             4,0085-89                     B1                           3,5080-84                     B2                           3,2575-79                     B3                          3,0070-74                     C1                           2,7565-69                     C2                           2,5060-64                     C3                           2,0050-59                     F1                           1,5049 ve aşağısı         F2                           0,00Bir öğrencinin bir yarıyılda/yılda aldığı derslerden (B3) 3,00 ve üstünde not aldığı dersler başarılı sayılır. Öğrenci, zorunlu derslerden başarılı olmak zorundadır. Başarısız olunan seçmeli dersler yerine farklı ders alınabilir.

Nasıl Kayıt Olabilirim?

Doktora programlarına başvuruda bulunacak adayların aşağıdaki koşulları sağlamış olması gerekir: a)     Doktora programına başvurabilmek için adayların lisans veya tezli yüksek lisans diplomasına sahip olmaları gerekir. Yabancı ülkelerdeki lisans veya tezli yüksek lisans programını bitirmiş Türk uyruklu öğrencilerin Yükseköğretim Kurulundan denklik belgesi de almaları gerekir. Lisans derecesi ile başvuracak adayların lisans not ortalamalarının 4.00 katsayı üzerinden en az 3.00 veya 100 puan üzerinden eşdeğeri olması gerekir. Tezli yüksek lisans diplomasına sahip adayların yüksek lisans not ortalamasının 4.00 katsayı üzerinden en az 2.75 veya 100 puan üzerinden eşdeğeri olması gerekir.b)    Tezli yüksek lisans diplomasına sahip olan adayların, başvurdukları programın puan türünde ALES’ten en az 55 tam puan almış olmaları gerekir. Dört yıllık lisans diploması ile doktora programlarına başvuran adayların  başvurdukları programın puan türünde ALES’ten en az 80 tam puan almaları gerekir. c)     Doktora programına başvuran adayların YDS’den en az 55 veya Üniversitelerarası Kurul tarafından kabul edilen bir yabancı dil sınavından bu puana eşdeğer bir puan almaları gerekir. Yabancı uyruklu öğrencilerin, ana dilleri dışında İngilizce, Fransızca, Almanca dillerinden birinden YDS’den en az 55 puan veya Üniversitelerarası Kurul tarafından kabul edilen bir yabancı dil sınavından bu puana eşdeğer bir puan almaları gerekir. Anabilim dalı akademik kurulu önerisi ve Enstitü Yönetim Kurulu onayı ile bu dillere ek olarak başka bir dil belgesi de istenebilir.d)    Doktora programına öğrenci kabulünde; ALES puanı, lisans ve/veya yüksek lisans not ortalaması ve mülakat sonucu değerlendirilir. e)    Güzel Sanatlar Fakültesi ile Devlet Konservatuarına öğrenci kabulünde, adı geçen fakülte ve konservatuar mezunlarından ALES puanı istenmez. İlgili anabilim dalı/anasanat dalının önerisi ve enstitü yönetim kurulunun kararı ile yüksek lisans programına kabul için özel koşullar istenebilir.